„Pociągi pod specjalnym nadzorem” z pewnością można zaliczyć do klasyki literatury XX wieku. Bohumil Hrabal – jeden z najbardziej znanych pisarzy czeskiego pochodzenia – na zaledwie sześćdziesięciu trzech stronach, dzięki poetyckiemu językowi i niezwykłej czułości, tworzy w swoim króciutkim opowiadaniu niemożliwy do zapomnienia mikroświat.
Naszym mikroświatem jest zatem stacja kolejowa, a dzieje się wszystko: „W tym roku, w roku tysiąc dziewięćset czterdziestym piątym” kiedy „Niemcy nie panowali już w powietrzu nad naszym miasteczkiem. A cóż dopiero mówić – nad całą okolicą, całym krajem”. Wydaje się więc, że dzieje się gdzieś poza – czasem, światem, biegiem wydarzeń – rzeczywiście stąd wynika chyba czuła melancholijność opowiadania Hrabala, z jego stanu zawieszenia.
Istotna w opowiadaniu wydaje się zatem już od pierwszych stron nie wojna, ale postaci zaludniające stację kolejową, a przede wszystkim dorastający, świeżo upieczony absolwent szkoły kolejarskiej Miloš Hrma, chłopak niezwykle wrażliwy. To na nim koncentruje się opowiadanie. Miloš to dziecko wchodzące w dorosłość, nie znające świata, dopiero zaczynające życie – poznające obowiązki, jakie niesie za sobą dorosłość, a zarazem sekrety i słodycz miłości, zarówno tej uczuciowej, jak i cielesnej – bezbronny człowiek wykonujący rozkazy płynące z góry. Trudno o kogoś bardziej niewinnego.
Czy dorastanie w czasie wojny jest możliwe? Czy to wojna każe dorastać szybciej? W opowiadaniu Hrabala dużo odpowiedzi – zarówno na pytania, które zadałem tutaj, te dotyczące przeszłości postaci, jak i ich emocji – znajduje się gdzieś między wierszami, dlatego warto czytać go uważnie. Jest to na pewno książka pomimo swojej objętości bogata w treść, skłaniająca do przemyśleń, wywołujące niejednokrotnie śmiech, ale także współczucie i smutek – a właściwie całą gamę emocji.
Karol Szarfaniec
Książkę „Pociągi pod specjalnym nadzorem” znajdziecie w filiach nr: 3, 4, 27, 42, 44, 57 oraz 58 (Mediateka).
Recenzja powstała w ramach współpracy z Kinem Nowe Horyzonty, w którym w dniach 17-21 stycznia trwa przegląd filmowy Mistrzowie Kina Czeskiego. „Pociągi pod specjalnym nadzorem” (Jiri Menzel, 1966) będzie można obejrzeć 19 stycznia, na godz. 19:00.